Proust by Samuel Beckett

Zamanı iki başlı bir canavar olarak gören Proust'u okuyan Beckett de zaman mefhumuyla uğraşır durur aslında. Oyunlarında bir stasis durumu yaratarak başarır bunu. Proust'ta, der Beckett, zaman hem lanetlenme hem de kurtuluştur. Oysa Beckett'in oyunlarında Zaman'ın kurtuluş ayağı yoktur. Bekleme edimi, hareketsizlik ve onu takip eden sıkıntı o kadar yoğundur ki, Zaman hissedilir olmaktan çıkar sanki. Zaman mefhumunu hissetmemizi sağlayan şeyin olayların ardıllığı olduğu söylenebilir, doğru, Beckett'in oyunlarında hiç birşeyin vuku bulmadığı söylenemez; ancak, bu olayların kopukluğu, sıradanlığı ardıllıktan ziyade bir boşluk hissi yaratır. ...

Aşağıda ilginç bulduğum ve birer aforizmayı andıran kısımları çevirdim. (metis'ten çıkan çeviriyi kitapçılarda bulamadım.)

* "Hafızası kuvvetli biri hiçbirşeyi hatırlamaz çünkü hiçbir şeyi unutmaz."

* "İnsan sadece sahip olunmayan şeyi sever, onda erişilmez olanı kovaladığı şeyi sever."

* Aşk, ister kıskançlıktan ister ona yol açan arzudan kaynaklansın, yalnızca bir doyumsuzluk durumunda var olabilir.

* İnsan anlaşılmak ister çünkü sevilmeyi ister, insan sevilmek ister çünkü sevmektedir.

* Proust'a göre aşk insanın mutsuzluğunun bir işlevi ise, arkadaşlık da onun korkaklığının bir işlevidir.

* Proust'un imgelerinin çoğunun nebati olması dikkate değerdir. (...) Çiçekler ve bitkilerin bilinçli bir iradesi yoktur. Utanmazca üreme oragnlarını sergilerler. Bir anlamda, kör ve katı iradeleri saf bir öznenin huzurunda asla silinmeyen Proust'un kadınları ve erkekleri de öyledir.


Beckett'in son gözlemi çok çarpıcı. Buradan hareketle hayvani ve nebati romancı ve şairlerden de söz edilebilir. Örneğin D.H. Lawrence bitkileri de hayvanları da sever, ancak onun psiko-dinamik süreçlerin bir yansıması, mitolojik çağrışımların uzantısı olarak çizdiği roman kahramanları daha çok hayvancıldır, Freudcu birer kurgu gibidirler; bastırılma ve dışarı vurma arasında salınıp dururlar. Saki hayvancıdır, ama kullandığı imgelere yakından bakmak lazım gelir.

....

Kim demişti? John Cage? e.e.cummings?
"I am in love with you because I am in love with the mountains."
Cümlecikler yer değiştirerek de okunabilir.